Korleis kan vi som sjukepleiarstudentar formidle livreddande førstehjelp i aldersgruppa 11-13 år på ein god måte? 

Senter for helseforsking gratulerer sjukepleiarstudentane Sarah-Helen Fuglestrand, Benedicte Kallekleiv, Helene Skjærli, Martine Fossheim og Irene Bakketun som gikk seigrande ut av posterkonkurransen som var arrangert for studentane i forbindelse med forskingsdagane 2018. Trykk på posteren for å sjå vinnarbidraget!

Komiteens vurdering av fyrsteplassen trakk frem at posteren har eit fint visuelt uttrykk og eit klart bodskap. Temaet er svært dagsaktuelt og viktig i ein samfunnskontekst. Tittelen «Med livredding på timeplanen» er beskrivande for prosjektet, og alle vesentlege element for å forstå kva som vart gjort, kvifor og resultat kom tydeleg frem. Komiteen er i tillegg imponert over omfanget av aktiviteten med totalt 153 elevar på fire ulike skular. Alt i alt ein flott poster!

 

Psykolog Kristina Osland Lavik nådde opp i den svært tøffe konkurransen om doktorgradsstipend i Helse Vest. – Det er svært gledeleg at Lavik har fått tildelt dette stipendet. – Dette er eit trangt nålauge, og syner at Lavik sitt doktorgradsprosjekt har høg kvalitet både forskingsmessig og med klinisk relevans. Her er det berre til å seie gratulerer, og lukke til med viktig arbeid, seier klinikkdirektør for psykisk helsevern Børge Tvedt.

– Forskingsmiljøet rundt forskingsgruppa for psykisk helse og rus leverer stadig gode og relevante prosjekt, og dette er ei viktig anerkjenning både av denne forskingsgruppa, og det vi i lag med Høgskulen på Vestlandet har utvikla gjennom Senter for helseforsking. Det er viktig for oss å drive klinikknær forsking, og psykiatrisk klinikk i Førde har klart å leggje til rette for dette, sjølv i relativt små fagmiljø samanlikna med dei vi konkurrerer med, avsluttar Tvedt.

Berre 21% av dei som søkte midlar fekk tildeling. Senter for helseforsking gratulerer!

 

I samband med prosjektet «framtidas lokalsjukehus» i Nordfjordeid vart det gjort endringar i den kirurgiske akuttberedskapen, noko som skapte mykje debatt og motstand lokalt. Sjølv om alvorlege hastehendelsar ofte blir teke hand om av luftambulanse/redningshelikopter, så er det ikkje alltid denne kan kome t.d. grunna vanskelege vêrtilhøve.

I prosjektet vart det difor løyvd midlar til eit følgeforskningsarbeide der ein skulle sjå på korleis det gjekk med dei pasienttilfella der ein ikkje kunne få luftambulansen, men måtte bruke det ordinære systemet med bilambulanse. Det er så langt arbeidd med to forskningsartiklar, og den eine er no publisert i Scandinavian Journal of Primary Health Care. 

Utgangspunktet var ein gjennomgang av alle kansellerte luftambulanseoppdrag i perioden 2010-2013, som utgjorde 172 oppdrag med til saman 180 pasientar, der dei viktigaste årsakene var akutt hjartesjukdom, hjerneslag og skadar. 2/3 var primæroppdrag til hendelsesstaden og resten var sekundæroppdrag (overflytting frå eit sjukehus til eit anna).

Den andre, foreløpig upubliserte; artikkelen tek for seg konsekvensar i form av tapte leveår for dei pasientane det galdt, medan artikkelen her ser på kva behandling og involvering frå primærhelsetenesta desse pasientane fekk.

Det viste seg at i heile 95% av primæroppdraga vart kommunal legevaktslege varsla, og desse deltok i undersøking/behandling i 62% av tilfella. Om lag i 1/3 av desse 62% følgde legevaktslegen med ambulansen til sjukehus. Ellers var det oftast ambulansearbeidar som følgde pasienten vidare frå hendelsesstaden til sjukehus (121 av 180 tilfelle), men også anestesilege, jordmor og anestesisjukepleiar var involverte i nokre av tilfella. I 41% av tilfella vart det ikkje gjeve nokon spesifikk behandling utover surstoff under transportane. I overflyttingsoppdraga til større sjukehus fekk 10% aktiv pustestøtte.

Studien konkludera med at både ambulansearbeidarar og legevaktslegar har viktige rollar i dei tilfella då luftambulanse ikkje kan komme til staden.

Korleis er det å leve med kronisk obstruktiv lungesjukdom gjennom ulike fasar og mange møte med helsevesenet?

Forskargruppa kom fram til to hovudtema gjennom analyse av kvalitative intervju: «Kampen for å halde det gåande» og «Behovet for kontinuitet og kompetent hjelp». Dei intervjua fortalde at dei opplevde komplekse endringar gjennom sjukdomsforløpet. Dette omfatta endringar i rolle og funksjon og krevjande forværringsepisodar med akutte kriser og stadige nye utfordringar i eigenomsorga. Alle fortalte om stort behov for, og nytte av opplæring, rehabilitering og kyndig oppfølging gjennom heile sjukdomstida. Men slett ikkje alle mottok den hjelpa dei hadde behov for. Ofte møtte dei helsepersonell som syntes å mangle kompetanse på lungesjukdommen, og då vart pasientane utrygge. Slike møte hindra dei i å søke hjelp også når dei burde ha gjort det.

I 2012 kom nye nasjonale retningsliner for oppfølging av denne pasientgruppa. Både funna i denne studien, og frå ei spørjeundersøking til personar som lever med denne sjukdommen i Sogn og Fjordane, gjort av same forskargruppa, tyder på at det er langt igjen før tilrådingane i desse retningslinene er følgt opp, spesielt i kommunehelsetenesta. Og- når pasientane opplever at kommunehelsetenesta manglar kompetanse og ikkje gir den hjelpa pasientane treng, så tek dei heller kontakt med spesialisthelsetenesta. Funna tyder på at kompetanseheving og innføring av nye rutinar i kommunehelsetenesta i forhold til rehabiliterings- og opplæringstilbod samt kontrollar er heilt nødvendig for å gi desse personane betre oppfølging og muligheit til å halde sjukdommen sin i sjakk.

Publikasjonen er ein av fire frå eit fleirårig samarbeidsforskingsprosjekt med sterk brukarinvolvering. Link til artikkel finn du her.

Anne-Grethe Halding, førsteforfattar, er sjukepleiar og førsteamanuensis ved Fakultet for helse- og omsorgsvitskap ved Høgskulen på Vestlandet, Campus Førde. Ho har leia samarbeidsprosjekta «Styrking av brukardeltaking» og «Brukarbaserte oppfølgingstenester for personar som lever med KOLS». Prosjekta er finansiert av Høgskulen i Sogn og Fjordane og Extrastiftelsen Helse og Rehabilitering via Landsforeningen for Hjerte- og Lungesyke.

«Vi må ikkje tru at Førde sentralsjukehus ikkje er stort nok til å drive med slik type forsking og at vi ikkje er gode nok til å ta ansvar for slike prosjekt. Behandlingane eller undersøkingane i kreftstudiane er i dei fleste tilfella ikkje meir avanserte enn dei vi dagleg gjev på kreftavdelinga, men det er arbeidet rundt som er krevjande», seier Kristin Vassbotn Guldhav, studiekoordinator på kreftavdelinga.

Kliniske legemiddelstudiar kan gje pasientar tilgang på nye behandlingar, opptil fem-seks år før dei blir godkjent for vanleg bruk. Dette er dyrbar tid for pasientar med ei alvorleg kreftdiagnose. På kreftavdelinga erfarer vi at fleire pasientar etterspør forskingsstudiar og nokon har kanskje undersøkt litt på eigenhand før dei møter til konsultasjon.

Det er eit nasjonalt mål at fleire pasientar frå heile landet, får tilbod om å delta i kliniske behandlingsstudiar, typisk med utprøving av legemiddlar. Ifølgje Statens legemiddelverk kan vi på den måten finne ut korleis eit legemiddel verkar, kva slags biverknad det har, og korleis det blir omsett i kroppen.

Ved kreftavdelinga ynskjer vi å kunne gje pasientane våre eit tilbod om studiar lokalt, slik at dei slepp å reise til andre sjukehus. Kreftavdelinga har tilsett Kristin Vassbotn Guldhav som studiekoordinator i ei toårig prosjektstilling. Ansvarsområde er å byggje opp eit system og utvikle lokal kompetanse. Stillinga er finansiert av eksterne midlar frå ulike kjelder. Det er behov for å få på plass ein meir varig ordning for å sikre at fleire pasientar frå HFD kan få tilbod om å delta i kliniske studiar.

HFD har i år for første gong rapportert på legemiddelstudiar, både industri- og offentleg finansierte legemiddelstudiar. Det er registert 14 aktive slike studiar i HFD i 2017, med åtte av desse på kreftavdelinga.

Utfordringar, både lokalt og i heile landet

Det er for det første mykje søknader og formalitetar som må vere på plass før ein får lov til å starte med denne type forsking. I tillegg krevst det tettare oppfølging av pasienten gjennom fleire prøver og dokumentasjon i eigne databasar. Prøvene skal i ein del studiar også sendast på tørris til laboratoriet i utlandet, og berre det krevst planlegging og nøye logistikk.

All førebuing og gjennomføring av ein klinisk legemiddelstudie krev tid og ressursar. I ein hektisk og allereie pressa arbeidsdag for legar og sjukepleiarar er det vanskeleg å starte og drive studiar på toppen av vanleg drift. Det er og ein manglande infrastruktur for å drive med kliniske legemiddelstudiar både her ved vårt sjukehus og elles ved andre sjukehus i landet.

Det må mellom anna satsast på fleire studiesjukepleiarar og studiekoordinatorar dersom det skal vere realistisk i framtida å auke tilbodet om deltaking i kliniske legemiddelstudiar.

«Det har vore ei bratt læringskurve å tre inn i rolla som studiekoordinator, seier Guldhav. For kvar enkelt studie er det nye protokollar, kontraktar og datasystem å setje seg inn i. Kontakt med ulike forskingseiningar for utprøvande behandling både i Bergen, Trondheim og Rikshospitalet har vore gull verdt, avsluttar ho. Kristin har fått god hjelp frå samarbeidspartar både på laboratoriet og på apoteket her ved sentralsjukehuset.»

«Det er spennande og svært lærerikt å delta i kliniske legemiddelstudiar. Vi får kontakt med fagmiljø både i inn og utland og vi blir introdusert for den nyaste forskinga innan fagfeltet. Dette er kompetansehevande for avdelinga og bra for tilbodet til pasientane våre.»