2013 vert eit godt år for Helse Førde med omsyn til vitskapleg publisering, og nokre tidsskrift er meir brukt enn andre. Tidsskriftet Obesity Surgery har publisert tre artiklar dette året med forfattarar frå fylket og som har adresse Helse Førde og Avdeling for helsefag (HiSF).

Publikasjonane er ikkje berre gledelege for dei to institusjonane for seg, for desse arbeida syner det gode resultatet ein har fått til gjennom samarbeid med andre.

Obesity Surgery peikar seg difor ut som eit svært viktig tidsskrift for forskingsmiljøet lokalt i Førde. Gjennom å publisera her når ein i tillegg ut til ei stor lesargruppe internasjonalt. Obesity Surgery – som vert publisert av eit av verdas største forlag, Springer – er den offisielle journalen frå International Federation for the Surgery of Obesity and metabolic disorders (IFSO). Frå tidsskriftet si nettside heiter det at Obesity Surgery er eit internasjonalt og tverrfagleg forum som formidlar den siste forskinga og kirurgiske og laporaskopiske teknikkar for behandling av sjukleg overvekt og tilleggssjukdomar. Tema som vert dekkja omfattar sjølvsagt forsking, men i tillegg kliniske rapportar, status, retningsliner, historiske perspektiv, inviterte bidragsytarar, brev til redaktør, innovasjon og meiningsutveksling på feltet.

Obesity Surgery er tradisjonelt eit tidsskrift for kirurgar som held på med fedme- eller metabolsk kirurgi, men er óg relevant for  generell kirurgi. Vidare dekkjer tidsskriftet breitt ettersom sjukepleiarar, psykologar, ernæringsfysiologar, plastikk-kirurgar, endokrinologar, diabetesforskarar og andre bidreg med artiklar her.

Korleis det endelege resultatet for Helse Førde og Avdeling for helsefag vert for 2013 totalt, kan me ikkje seia noko om før rapporteringsfristen til CRIStin går ut 1. april. Men me kan lova at det vert ei eiga nyheitssak om dette.

Artiklar frå vårt forskingsmiljø i Obesity Surgery 2013:

Våge, Villy; Nilsen, Roy Miodini; Berstad, Arnold; Behme, Jan Horst; Sletteskog, Nils; Gåsdal, Stein Ronny; Laukeland, Camilla; Mellgren, Gunnar.

Predictors for remission of major components of the metabolic syndrome after biliopancreatic diversion with duodenal switch (BPDDS). Obesity Surgery 2013

 Aasprang, Anny; Andersen, John Roger; Våge, Villy; Kolotkin, Ronette Loganzo; Natvig, Gerd Karin.

Five-year changes in health-related quality of life after biliopancreatic diversion with duodenal switch. Obesity Surgery 2013

Andersen, John Roger; Aadland, Eivind; Nilsen, Roy Miodini; Våge, Villy.

Predictors of Weight Loss are Different in Men and Women After Sleeve Gastrectomy. Obesity Surgery 2013

Les meir om tidsskriftet her: http://www.springer.com/medicine/surgery/journal/11695

HF-styret vedtok 12. desember strategi for forsking og innovasjon i Helse Førde for perioden 2014-2020.

Breidde og tematiske forskingsgrupper

Strategien seier at det skal vere stor takhøgd for ulike forskingstema i HF, og det skal leggast til rette for  breidde i HF si forskingsverksemd. Det skal vere tilgjengeleg forskingsmidlar i HF til opne utlysingar. Samstundes ønskjer HF å utvikle strategiske forskingssatsingar som vert organisert som tematiske forskingsgrupper. Ei tematisk forskingsgruppe har ulike forskingsprosjekt under ein felles tematisk paraply. Gruppa skal vere tverrfagleg og relevant for tilsette ved ulike klinikkar.

Frå 2014 vil det vere to strategiske tematiske forskingsgrupper i HF, Folkehelse, livsstil og overvekt og Psykisk helse og rus. Desse er innanfor nasjonale og regionale satsingar og byggjer vidare på miljø som har vist gode kvalitetar gjennom ekstern finansiering.  Nye prosjekt og miljø kan i strategiperioden utviklast til nye tematiske forskingsgrupper.

Ressursar

Innan 2020 skal 1% av totalbudsjettet i HF nyttast til forsking. Midlar skal nyttast både til frikjøp/stipend,  driftsmidlar, forskingsstøtte og infrastruktur.

Innovasjon

HFD skal styrke kompetanse og fokus på innovasjon. HFD skal etablere lågterskel infrastruktur som fangar opp og støttar gode framlegg frå idéstadiet til gjennomføring.

Link til styresaka: http://www.helse-forde.no/aktuelt/nyheter/Sider/styremote-13122013.aspx (Sak 087/2013 A)

The 2nd Balestrand obesity conference will take place on June 18th-20th 2014, by the incredibly scenic Sognefjord in Balestrand. This year’s theme is «The complexity of obesity: Scandinavian perspectives». Read more

Lærer du deg å stå og gå igjen etter eit hjerneslag? Oppfølginga du får, kan bli avgjerande for dette – og variasjonane mellom kommunane er store, ifølge Martin Roland Hansen ved Lærings- og meistringssenteret i Helse Førde.

Martin Roland Hansen var tolv år gammal då far hans vart råka av hjerneslag. Frå ein dag til den neste vart verda til familien hans i Odense snudd opp ned. Faren hadde jobba som skipsarbeidar. Guten hadde vore stolt av den sterke faren sin, som kunne forme metall med flammer og vere med på å byggje store fartøy som skulle sigle på verdshava.

Så hadde han med eitt ein far som var lamma i halve kroppen, avhengig av rullestol, og med det mentale nivået til ein tolvåring.

– Du kan jo tenkje deg – ein tolvårig gut med ein far som var tolvåring i hovudet. Det gjekk ikkje spesielt bra, seier Hansen.

– Som å trille terning

No, kring tretti år seinare, er det likevel mora sin situasjon han tenkjer mest på, når han ser tilbake: Korleis ho måtte agere som både mor og far. Korleis ho måtte sy saman ein trong økonomi – noko ho greidde utan at barna kjende dei mangla noko. Og korleis ho måtte slåss med systemet for nærast alt familien trong av hjelp.

– Ho brukte så godt som all energien sin på det. Ho fekk hjelp til slikt som telefonrekninga – men ho burde ha fått hjelp til å leve eit skikkeleg liv, meiner Hansen – i dag tilsett ved Lærings- og meistringssenteret i Helse Førde HF som rehabiliteringssjukepleiar i ambulant rehabiliteringsteam. Han fungerer også som koordinerande eining for habilitering og rehabilitering, med ansvar for å sikre koordinerte tenester til dei som treng det. Tidlegare i år fullførte han mastergraden sin innan organisasjon og leiing ved HiSF.

Systemet: vanlegvis er dette eit ord som blir brukt med negativt forteikn, slik som i omgrepet ”å slåss med systemet”. Sidan har Hansen fått auga opp for at systemet like godt kan vere den beste hjelpen for pasienten og dei pårørande – viss det fungerer som det skal.

Organiseringa og leiinga av rehabiliteringsarbeidet i kommunane speler ei avgjerande rolle for dei som er råka av hjerneslag, og familiane deira – det har vore teorien til Martin Roland Hansen i masteroppgåva hans innan organisasjon og leiing, ”På jakt etter god praksis – om iverksetting av faglege retningsliner i kommunen.” I studien har han undersøkt føresetnader for å lykkast med rehabilitering, basert på dei nasjonale retningslinene for slagrehabilitering.

Hansen har teke føre seg rehabiliteringa av slagråka i dei 26 kommunane i Sogn og Fjordane. Spesielt har han konsentrert seg om å samanlikne to av dei. Han fann store forskjellar.

– Å få slag her i fylket, det er litt som å trille terning. Er du heldig og bur i ein kommune der rehabiliteringsarbeidet har prioritet og god organisering, vil du få eit heilt anna tilbod enn om du bur i ein kommune der det er låg kunnskap om rehabilitering. Tilgangen på fagpersonar innan ulike felt varierer også sterkt.

Pleie kontra rehabilitering

Tenk deg at du har vore råka av slag. Tenk deg at du halvvegs ligg bakover i ein stol, beina strekt fram, den eine armen bøygd inntil kroppen med knekk i handleddet, slik ein ofte ser på slagråka. Auga er igjen. Korleis skal du komme deg opp og stå?

Utgangspunktet er umogleg – tyngdekrafta, mørket og kroppsstillinga jobbar mot deg. Hos ein frisk person er rørslene som skal til for å reise seg, automatiske: Du flyttar beina nærmare kroppen, opnar auga, lener deg fram og pressar kanskje hendene mot knea. Så er du oppe.

Men er du slagråka, har du ofte gløymt kva som skal til. Nokon må hjelpe deg å hugse dei gamle rørslemønstera som tidlegare låg innebygde i deg. Denne nokon må vite ein heil del om kroppens naturlege rørslemønster – og dermed, kva som skal til for å lære deg å stå igjen.

For ein sjukepleiar utan utdanning eller erfaring innan rehabilitering, vil impulsen ofte vere å yte passiviserande pleie. Difor vil han hjelpe deg med å stå, gjerne ved å hale deg opp og fram med eigne krefter, seier Hansen:

– Langt færre vil forstå korleis dei skal leggje til rette for at du skal kunne komme opp og å stå med eigne krefter – sette hendene dine i rett posisjon, overkroppen i rett posisjon, beina i rett posisjon, minne deg om kva du må gjere.

”Leggje til rette” – dette omgrepet brukar Hansen mykje i skildringa av det han ser som vellykka oppfølging av hjerneslag. Sjansen for ein god rehabilitering, kjem an på kva ressursar som finst både i og kring pasienten – og i kva grad desse får utfalde seg.

Byggje på draumen

Martin Roland Hansen har jobba innan feltet rehabilitering sidan han var 19 år gammal, først i Danmark, sidan i Norge. Han starta som heimehjelpar, har sidan utdanna seg vidare til sjukepleiar, og jobba innanfor fleire roller i helsevesenet. No er han del av eit ambulant rehabiliteringsteam som er bindeledd mellom Helse Førde og kommunane, der han mellom anna rettleiar og underviser personalet både i kommunane og på sjukehuset.

For han er det ei drivkraft som må stå i sentrum for rehabiliteringsarbeidet: draumen til pasienten. Det kan vere draumen om å stå og gå igjen. Det kan vere draumen om å komme seg tilbake på jobb. Å kunne lese ei bok, å kunne klare seg sjølv i heimen, å dyrke hobbyen sin som skiløpar eller saksofonist. Noko å sjå fram til: Det er motoren i alt det harde arbeidet som må til for å rehabilitere seg.

Det Hansen har forska spesielt på, er kva strukturar som trengst kring pasienten for at han skal kunne jobbe mot denne draumen. Organisering, kommunikasjon og utdanna fagpersonar er tre nøkkelord.

Kommunane som er best på rehabilitering, ifølgje Hansen sin studie, har faste, tverrfaglege team med eit overordna ansvar for rehabiliteringstilbodet i kommunen. Desse teama har ein leiar med utdanning innan rehabilitering – og helst skal fleire av fagfolka ha dette også. I tillegg treng kommunen tverrfaglege team som utfører rehabiliteringsarbeidet, og er sett saman frå sak til sak utifrå behova til den enkelte pasienten.

Den tverrfaglege gruppa bør bestå av lege, sjukepleiar, ergoterapeut, fysioterapeut og eventuelt, logoped og sosionom. Alle desse får innsikt i pasientens individuelle plan – arbeidsplanen for rehabiliteringa. Dei møtest fast og dei kommuniserer godt på tvers av faggruppene sine. Det er nettopp evna til samspel mellom mange ulike faggrupper som kjenneteiknar godt arbeid innanfor rehabilitering, understrekar Hansen.

Han oppdaga at legar og sosionomar sjeldan vart inkluderte i rehabiliteringa av slagpasientar. Dette er ein stor svakheit, meiner han. Medan fastlegen er avgjerande for å ta vare på djupnekunnskapen om pasienten, skal sosionomen syte for at dei grunnleggjande tinga i livet er på plass – huset, pengane til familien, pensjonen, og anna.

– Berre då kan pasienten og dei pårørande konsentrere seg fullt ut om rehabiliteringsarbeidet, seier Hansen.

Den vanskelege samhandlinga

Øyvind Glosvik, dosent i administrasjon og organisasjonsfag, er ein av dei som leiar ”Master i organisasjon og leiing, med spesialisering i helse- og velferdsleiing eller utdanningsleiing”, under Avdeling for samfunnsfag ved Høgskulen i Sogn og Fjordane. Han meiner forskinga til Martin Roland Hansen er eit godt døme på korleis små kunnskapsbitar kan få store konsekvensar for arbeidet som gjerast i kommunane.

– Hansen viser kor langt ein kan komme med utdanning av kommunale leiarar innanfor rehabilitering, og betre organisering av tenesta. Difor er det viktig at slike funn vert kjende, meiner han.

– Deltakarane i masterstudiet kjem alle frå offentleg sektor, og undersøkjer sider ved det der dei sjølve har sett utfordringar. Det dei kjem fram til, har stor verdi i det praktiske arbeidslivet – ikkje minst fordi dei sjølve følgjer det opp i arbeidet sitt.

Rettleiar for masteroppgåva, Einar Hovlid ved Avdeling for samfunnsfag, er oppteken av dei store variasjonane Hansen har funne i kommunane når det gjeld oppfølging av slagråka. I og med at dette er ei stor og aukande pasientgruppe – kring 15.000 blir råka i Noreg kvart år – viser studien at dette er noko som kommunane må arbeide vidare med.

– Vi har ikkje målt utfallet av ulikskapane i behandlinga. Men det er nærliggjande å tru at det kan vere ein samanheng mellom ulikskapane i tilgjengeleg kompetanse og ressursar og kor godt pasienten blir rehabilitert, seier Hovlid.

Sjølv har Martin Roland Hansen godt håp om at små endringar i kommunane kan gje store kvalitetsforbetringar.

– Slagråka personar er ei pasientgruppe som krev lite, og som har få sterke talspersonar i høve til andre grupper. Difor er det ekstra viktig å få fram kva som skal til for å hjelpe dei til eit verdig liv.

Av Katrine Sele

Fleire av studentane ved vidareutdanning i psykososialt arbeid med barn og unge har skrive artiklar etter å ha gjennomført prosjektoppgåver ved HiSF.

Studentane Jannica Myrmel-Isaksen, Anita Lie Follevåg og Dina Follevåg har kartlagt kor nøgde ungdomane er med livet sitt, og kven dei har som samtalepartnar når det oppstår vanskar eller tunge tankar i kvardagen. I undersøkinga seier alle ungdomane at dei heilt eller delvis har eit godt liv. Likevel skårar jentene høgt på negative faktorar, og heile 15 prosent av gutane har tankar om å ta sitt eige liv. Artikkelen er publisert av Utdanningsnytt.no. Du kan lese den her

Studentane Randi Midtgård, Hanne Hestetun og Cathrin Trollebø har gjennomført ei kartlegging der dei ser på samanhengen mellom høgt skulefråvær og psykisk helse i ungdomsskulen. Dei stiller seg spørsmål ved om lærarane har det for travelt til å sjå at nokre elevar har høgt fråvær med bakgrunn i psykiske vanskar. Artikkelen vart publisert av Voksne for barn (vfb.no). Du kan lese den i sin heilskap her.