Tek doktorgrad om stress blant pårørande til demente

/in /by

Toril Marie Terum sitt doktorgradsprosjektet har undersøkt samanhengen mellom individuelle nevropsykiatriske symptom ved demens og stress blant pårørande, og samanhengen mellom aspekt med stress og tid til innlegging i sjukeheim. Disputasen er 5. november ved Universitetet i Bergen.

Demens rammar familiar, og det er brei semje om at omsorgsbelastninga pårørande opplever er assosiert med negative konsekvensar for dei pårørande sin økonomi, sosiale liv, fysiske og psykiske helse, og kortare tid til sjukeheimsinnlegging.

Foto: David Zadig

 

Toril Marie Terum (f. 1979) er utdanna sjukepleiar ved Høgskulen på Vestlandet (tidlegare Høgskulen i Sogn og Fjordane (2003) og fullførte ein helse- og sosialfagleg master ved Høgskulen i Volda i 2009. Doktorgradsarbeidet utgår frå Klinisk institutt 1 ved Universitetet i Bergen. Hovudrettleiar for avhandlinga er professor Ingelin Testad. Professor John Roger Andersen og førsteamanuensis Arvid Rongve er birettleiarar.

 

Viktig for å auke kompetansen regionalt

Stipendiatstillinga har vore eit samarbeid lokalt mellom Sunnfjord kommune – ved Utviklingssenter for sjukeheim og heimetenester (USHT), Helse Førde, Høgskulen på Vestlandet og Regionalt senter for eldremedisin og samhandling (SESAM).​​

–  Det er første gong vi samarbeider så breitt om ei stipendiatstilling. Eit slikt samarbeid er viktig i arbeidet med å forstå behova i eldremedisin betre og for at vi kan auke kompetansen vår innan dette feltet i vår region, seier avdelingssjef ved medisinsk avdeling i Helse Førde, Laila Haugland.​

Disputas

​​​​Toril Marie Terum disputerer 5. november 2021 for ph.d.-graden ved Universitetet i Bergen med avhandlinga «Neuropsychiatric disturbances in persons with Alzheimer`s disease and dementia with Lewy bodies, carer distress and time until nursing home admission.».

Doktorgradsprosjektet består av tre delstudiar, som kvar munna ut i ein artikkel.

Først oppsummerte prosjektet tidlegare forsking. Funn frå denne studien indikerte at irritabilitet er det nevropsykiatriske symptomet som i størst grad bidrog til stress blant pårørande. Andre symptom som framstod som viktige bidragsytarar til stress inkluderte aggresjon, endra døgnrytme, angst, apati og vrangførestillingar. Mangfald av studiedesign, statiske metodar og kartleggingsverktøy, og stor variasjon i utval, gjorde det derimot vanskeleg å trekke sikre konklusjonar.

Andre og tredje delstudie baserte seg på data frå Demensstudien på Vestlandet (DemVest). Basert på funn frå denne studien står apati fram som det nevropsykiatriske symptomet som i størst grad bidrar til stress, i tillegg til avvikande motorisk åtferd, irritabilitet og utfordringar knytt til mat, måltid og appetitt. Aspekt ved stress som var assosiert med kortare tid til sjukeheimsinnlegging var negative følelsar i form av frustrasjon, å føle at omsorgsansvaret hindra ein i å vere sosial og at ein ikkje får nødvendige avbrekk, og opplevinga av å ikkje meistre kvardagen.

 

Prøveforelesning

Dato: 05.11.2021  klokka 10.15 – 11.00
Tittel prøveforelesning: «Bruk av tvang i eldreomsorga»

Stad: Armauer Hansens Hus, Auditorium AHH, Haukelandsveien 28, Bergen, eller via Zoom. Sjå lenkje under.

Disputas ​
Dato 05.11.2021 klokka 12.15 – 15:00

Tittel disputas: «Neuropsychiatric disturbances in persons wtth Alzheimer`s disease and Dementia with Lewy bodies, carer distress and time until nursing home admission»

Stad: Armauer Hansens Hus, Auditorium AHH, Haukelandsveien 28, Bergen.

Ein kan også følgje dispuasen via Zoom. Sjå i lenkje under.
https://www.uib.no/nye-doktorgrader/149020/stress-blant-p%C3%A5r%C3%B8rande-til-personar-med-demens

Brukar VR til opptrening av hjerneslagspasientar

/in , /by

Jeanette Svarstad og Stine Solvik såg at hjerneslagspasientar lett kan bli demotiverte ved lengre rehabiliteringsopphald. No brukar dei VR-teknologi for å auke motivasjonen og mestringsfølelsen.

– Bruk av Virtuell verkelegheit gjer at pasientane kan føle seg litt friskare i sjukehusverda, og dei ser ikkje på dette som trening, seier Svarstad.

Svarstad og Solvik er spesialfysioterapeutar ved avdeling for samhandling og tverrprofesjonelle tenester i Helse Førde. Dei testar ut VR-teknologi til opptrening av pasientar som har hatt hjerneslag, og ønskjer å vidareutvikle VR som arbeidsmetodikk for å kunne tilby det til fleire pasientar.

Aukar motivasjonen
Pasientane speler eit spel medan dei har på seg VR-briller, og bruker handkontroller som sverd for å slå boksar i takt med musikk. Dei får trena armfunksjon, balanse, tempo, rytme og koordinasjon.

Tilbakemeldingane frå pasientane har vore veldig gode.

Dei trekkjer mellom anna fram at det er befriande å flykte frå sjukehusveggane og dei fysiske begrensningane dei har fått etter hjerneslaget.

– Når dei speler får pasientane ein score, og dei fortel levande om at dei vil slå denne til neste runde, seier Solvik.

Dette gir auka motivasjon i spelsituasjonen, til andre treningsøkter og i kvardagen generelt.

–  Motivasjon er viktig for god framgang, og vi kjenner på det når pasientane er demotiverte. Det betyr mykje for oss at vi får ut potensialet deira og at dei synest det er kjekt og motiverande. Vi ser at dei blomstrar, fortel Solvik

Med VR kan ein òg trene meir effektivt med færre ressursar, og pasientane eig treninga meir sjølv.

– Vi kan leggje til rette spelet slik at det er nok at det berre er ein fysioterapeut tilgjengeleg, seier Svarstad.

Fekk interne innovasjonsmidlar
Prosjektet er eit forbetringsprosjekt av Helse Førde i samarbeid med Helse Bergen, Høgskulen på Vestlandet og Helse Vest IKT. Prosjektet fekk såkornmidlar frå Helse Vest i mars 2020, og  var blant dei som tidlegare i år fekk interne innovasjonsmidlar frå Helse Førde.

Dei interne innovasjonsmidlane skal bidra til å implementere VR som ein del av drifta i avdelinga, lære opp fleire medarbeidarar og kjøpe inn utstyr.

Til no er det berre Svarstad og Solvik som brukar det for å prøve det ut på pasientane, men neste steg er at alle fysioterapeutane skal bli betre kjent med det og gjennomføre treningar.

– Vår jobb framover er at fleire av dei skal få prøvd det, forhåpentlegvis også på andre pasientgrupper. Prosjektet har blitt teke kjempegodt i mot av leiinga og på avdelinga. Mange synest det er veldig spanande og er veldig klare til å setje i gong og prøve sjølv, seier Svarstad.

Alle pasientane vil få vanleg fysioterapi også, så dette vil bli eit verktøy på lik line med andre tiltak.

Utviklar nytt spel
Svarstad og Solvik har samarbeidd med to bachelorstudentar frå Institutt for datateknologi, elektroteknologi og realfag ved Høgskulen på Vestlandet i Bergen. Studentane har utvikla eit spel som er meir tilpassa hjerneslagspasientar på oppdrag frå Svarstad, Solvik og oppdragsgivar Lars Peder Vatshelle Bovim, seksjonsleiar ved Energisenteret for born og unge i Helse Bergen, høgskulelektor ved HVL og fysioterapeut. Dei skal vidare inn i eit samarbeid med ein masterstudent i same miljø som skal vidareutvikle spelet.


Stine og Jeanette skal halde innlegg på VR-dagen 13 september. Her skal også dei to bachelorstudentane halde eit innlegg om spelet.

 


Video: Rakkar

Har du ein idé til innovasjon? Då kan du sende inn idéen til idémottaket. Du kan også ta kontakt med Gro Rukan, tlf: 91321392.

Set opp danseframsyning basert på forsking på psykisk helsevern

/in /by

Fotograf: Eduardo Scaramuzza

Danseframsyninga So, I’m here har premiere på Førdehuset 4. september kl 17.00.

So, I’m here er eit danseprosjekt av Ingvild Maria Thingnes. Prosjektet vart først initiert av forskar Kari Eldal, som forska på pasientopplevinga i psykisk helsevern saman med med-forskarar med eigenerfaring. Kan dansekunsten også sei noko om dei (mellom-) menneskelege erfaringane doktorgradsavhandlinga er avgrensa til å formidle gjennom ord?

Sjå denne lenka for meir informasjon.


Workshop med utøvarane i prosjektet laurdag 28. august.
Workshopen vil bestå av ein introduksjon til korleis dei har jobba med tematikken frå studien i oppbygginga av verket, samt å prøve ut nokre av dei fysiske konsepta dei har jobba med i prosessen. Dette er eit lågterskel-tilbod som er ope for alle, og ikkje krev noko form for danseerfaring! Workshopen vil føregå utandørs i parken ved Festplassen laurdag 28. august kl. 12:00 – 13.30, og er open for alle!

Påmelding til workshopen gjennom denne lenka.

 

Fotograf: Eduardo Scaramuzza

 

Fotograf: Eduardo Scaramuzza

Verdas første tilbakemeldings-system for stomiopererte

/in , /by

Prosjektleiar John Roger Andersen og Kirsten Lerum Indrebø.

Prosjektet har fått 860.000 kroner i innovasjonsmidlar frå Helse Vest for å spreie systemet til alle stomipoliklinikkane i heile regionen. 

– Det er fantastisk å få moglegheita til å utvikle dette prosjektet vidare for å gjere tilbodet til personar som er stomiopererte endå betre.

Det seier John Roger Andersen, prosjektleiar, forskingskoordinator i Helse Førde og professor i sjukepleievitskap ved HVL.

Tilbakemeldingssystemet Ostomy Adjustment System utviklast på bakgrunn av Kirsten Lerum Indrebø sitt doktorgradsprosjekt, og er det første i verda som er aktivt i bruk i pasientbehandling innan stomiomsorg. Systemet hjelper pasientane med å tilpasse seg til å leve med stomi. Lerum Indrebø er stomi- og kontinenssjukepleiar i Helse Førde og stipendiat ved Høgskulen på Vestlandet.

– Det er ein stor fordel at systemet er utvikla av nokon i fagmiljøet sjølv, i sjukehuskvardagen, seier Andersen.

Styrker brukarmedverknad
Før konsultasjonar svarar pasienten på spørsmål om tilpassing til stomi i eit klinisk tilbakemeldingssystem. Dette er eit digitalt verktøy der pasientar gir informasjon som kan nyttast i behandlinga.

Sjukepleiaren kan sjå på svara før timen og nytte dei som støtte i samtalen med pasienten. Hensikta er å få pasienten si stemme betre fram og at tema som lett kan bli oversett av sjukepleiarane eller underrapportert frå pasienten blir sett på dagsorden. Pasientane si deltaking i eiga behandling blir dermed betra, og tilbodet kan bli betre tilpassa den enkelte pasient sin situasjon.

– Det er i stor grad brukarmedverknad i dag òg, men med systematisk datainnsamling frå pasienten, blir brukarmedverknaden styrka, seier Lerum Indrebø.

Utviklinga og evalueringa av systemet vert også gjort i tett samarbeid med pasientar.

Til no er systemet implementert som ei pilotutprøving i Stomiklinikken ved Kirurgisk poliklinikk på Førde sentralsjukehus. Framover skal versjon 2 av systemet implementerast og vidareutviklast i poliklinikkar i Helse Førde, Helse Bergen, Helse Fonna og Helse Stavanger.

Håpar å kunne tilby systemet nasjonalt
Midlane frå Helse Vest skal hovudsakleg brukast til frikjøp av klinikarar som skal implementere systemet i klinikkane og til læringsaktivitetar.

– Vi kjenner kvarandre godt og kjenner kvarandre sine faglege ståstadar. Implementeringa krev ei omfattande fagkompetanse i korleis verktøyet best kan nyttast innafor dei nasjonale faglege rammene for oppfylging av stomiopererte som allereie er lagt. Dei som skal nytte verktøyet må ha ei felles forståing, seier Lerum Indrebø.

Hausten 2021 skal gå med til å ferdigstille versjon 2 av systemet. Frå starten av 2022 håpar dei å ha klart eit system som kan brukast innanfor stomiklinikkar i heile Helse Vest.

– I løpet av prosjektperioden skal vi justere og lære så mykje at vi har eit fullt fungerande system. Vi håpar at vi kan tilby heile systemet nasjonalt i løpet av to år, seier Andersen.

Dei vurderer også at erfaringane dei får kan overførast til andre pasientgrupper, og slik bidra til å auke kvaliteten på helsetenester på andre område.

God støtte
Lerum Indrebø og Andersen er takknemlege for god støtte frå Helse Førde.

– Det er lav avstand mellom toppleiarar og forskarar. Det er lett å komme i dialog og få aksept for nye tiltak, og nye idear blir motteke på ein positiv måte. I dette prosjektet har det berre vore opne dørar, og Helse Førde har stilt seg bak prosjektet med hud og hår, seier Andersen.

Dei vil særleg trekke fram konsulent for prosjektet, Geir Helge Møller i Helse Førde.

– Han har vore avgjerande for å komme i gang med det tekniske, og utan hans hjelp hadde vi ikkje klart det. Han er også med i fortsettinga, seier Andersen.

Stomi- og kontinenssjukepleiarane Bodil Øyra og Alice Nikkinen i Helse Førde har også hatt avgjerande betydning for at dei har fått prøvd ut og evaluert tilbakemeldingssystemet undervegs i prosjektet.

– Desse erfaringane blir svært viktige å ha med i det vidare implementeringsarbeidet, seier Lerum Indrebø.

Helse Førde og HVL er involvert i fleire prosjekt som har fått støtte frå Helse Vest
Helse Bergen har fått innovasjonsmidlar til idéoverføring av den Helse Førde-utvikla appen Pust Deg Bedre.

eHjerteRehab som inngår i CONCARD-studien leia frå Helse Bergen, har fått støtte til eit elektronisk program som skal følge hjartepasientar gjennom rehabilitering. Gjennom filmsnuttar, ein medisin-app og informasjon på nett, skal det bli mogleg for hjartepasientar å motta rehabilitering heime.

Desse to prosjekta vert utvikla vidare i nært samarbeid med kommunane. Begge prosjekta har også fått støtte frå Innomed.

 

Har du ein idé til innovasjon? Då kan du sende inn idéen til idémottaket. Du kan også ta kontakt med Gro Rukan, tlf: 91321392.

Er du tilsett i Helse Førde og er interessert i å forske? Då kan du ta kontakt med Seksjon for forsking og innovasjon. Sjå også framgangsmåte for forsking i Helse Førde.

Er du tilsett på Høgskulen? Ta kontakt med forskingsgruppeleiar eller din leiar.

Les også:

I starten var ho den einaste stomisjukepleiaren i regionen. No utviklar ho verdas første tilbakemeldingssystem for stomiopererte

To innovasjonsprosjekt i Helse Førde har fått midlar frå Forskingsrådet sitt program Pilot Helse

/in , /by

– Vi er veldig nøgde med å få tildelt midlar, og det vitnar om at vi har eit godt prosjekt, seier Hans Jacob Westbye. (Bilde: Rakkar)

Helse Førde fekk innvilga to søknadar om forprosjekt i Norges Forskingsråd sitt program Pilot Helse. Dei får 300.000 kroner kvar for å utvikle eit prosjekt som kan søkje på hovudutlysinga i Pilot Helse til hausten.

– Vi er veldig nøgde med å få tildelt midlar, og det vitnar om at vi har eit godt prosjekt. Vi ønskjer å utvikle nye løysingar og etablere forsking som vil gi ny kunnskap på feltet. Det vil ha nyskapande effekt for helsetenesteutvikling, samhandling mellom pasient og helseteneste og presisjonsbehandling av smerter etter operasjon.

Det seier Hans Jacob Westbye, overlege i Helse Førde og prosjektleiar for Presisjonsbehandling av postoperativ smerte gjennom digitalisert pasientmedvirkning og kartlegging.

Westbye sitt prosjekt har bakgrunn i at om lag 30 prosent av pasientar på verdsbasis opplever alvorleg eller ekstrem smerte i forbindelse med kirurgiske inngrep. Dårleg behandla akutte smerter gir auka risiko for komplikasjonar som infeksjonar og hjarteinfarkt, sein rehabilitering, lengre innleggingar og utvikling av kroniske smerter.

Prosjektet skal bygge vidare på det pågåande Helse Førde-prosjektet painpad, som digitaliserar pasientrapportert smerte etter operasjon. Det har tidlegare fått interne innovasjonsmidlar frå Helse Førde.


Helseteneste, forsking og næring hand i hand
I forprosjektet skal det etablerast eit konsortium mellom Helse Førde, Inventas AS, Norse Feedback AS og forsking ved Høgskulen på Vestlandet i Førde for å utvikle løysingar for pasientspesifikk postoperativ smertebehandling. Dei skal saman lage ein prosjektplan som vil danne grunnlag for søknad om Pilot Helse hovudprosjekt.


Innovative prosjekt av høg kvalitet
Helse Førde har også fått støtte frå Pilot Helse til vidareutvikling av prosjektet Dronar for effektivisering av helsenorge. Dette prosjektet skal bygge på droneprosjektet føretaka i Helse Vest er i gang med, som greier ut om dronar kan bidra til ei betre og meir framtidsretta løysing innan transport og logistikk. I første omgang ser vi på om det er mogleg å frakte blod- og vevsprøvar og legemiddel.

Målet no er å få med fleire sentrale aktørar, – skape breiare forankring og samarbeid med kommunar og fleire offentlege og private aktørar, slik at vi kan rigge oss for å søke hovudprosjekt. Prosjektet har tidlegare fått innovasjonsmidlar frå Helse Vest og frå Helse Førde.

Pilot Helse finansierer innovasjonsløp som kan bidra til bærekraft i helse- og omsorgstenesta og verdiskaping i norsk næringsliv. Totalt fekk dei inn 100 søknader, og 29 prosjekt fekk støtte.

– At vi har fått midlar til to prosjekt gjennom denne utlysinga vitnar om at Helse Førde har innovative prosjekt av høg kvalitet. Dette gjev stor motivasjon for å arbeide målretta vidare med innovasjon i helseføretaket, seier utviklingsdirektør Anne Kristin Kleiven.

Anne Kristin Kleiven, Utviklingsdirektør i Helse Førde.

Pilot Helse

  • Alle prosjekt som siktar seg inn på tydelege behov i helsetenesta, kan søke om støtte.
  • Forskingsrådet, dei regionale helseføretaka (RHF), Kommunesektorens organisasjon og SIVA samarbeider om ordninga.
  • Fristen for hovudutlysinga er 15. September 2021. Det er ikkje nødvendig å ha fått støtte til forprosjekt for å søke.
  • Dei to prioriterte tema for satsinga er ‘pasienten heime’ og ‘berekraftig helseteneste’.

 

Har du ein idé til innovasjon? Då kan du sende inn idéen til idémottaket. Du kan også ta kontakt med Gro Rukan, tlf: 91321392.

Korleis førebygge fleire beinbrot?

/in /by

Anja Myhre Hjelle disputerer torsdag 17.06.21 for Ph.D.-graden ved Universitetet i Bergen. Foto: David Zadig

Anja Myhre Hjelle disputerer torsdag 17.06.21 for Ph.D.-graden ved Universitetet i Bergen med avhandlinga: «Risk factors for fracture and fracture severity of the distal radius and ankle. – What about osteoporosis, celiac disease, and obesity?»

Bakgrunn
Beinbrot utgjer ei stor belastning både for individ og samfunn. For den det rammar, fører brot til smerte, redusert livskvalitet, kanskje også til uførleik og auka dødelegheit. Ressursbruken i samfunnet er enorm. Parallelt med aukande aldring i befolkninga, forventast ein betydeleg auke i brotførekomst.

Hovudmålet med denne avhandlinga er å bidra til betre brotførebygging i dagleg klinisk praksis gjennom auka kunnskap om risikofaktorar for brot, med fokus på cøliaki, osteoporose og overvekt. Avhandlinga er basert på ein case kontroll studie som inkluderte pasientar med akutt brot i Helse Førde i mars 2014 til januar 2017.

Resultat
Den første artikkelen var ein oversiktsartikkel om cøliaki og risiko for brot hos vaksne. Cøliaki gir ein moderat auka risiko for brot. Artikkelen konkluderer med at vaksne pasientar med cøliaki bør bli vurderte for beintetthetsundersøking.

I den andre artikkelen undersøker vi førekomst av positiv IgA transglutaminase 2 (TG2), ein blodprøvemarkør for cøliaki, og kjent cøliaki hos pasientar med brot samanlikna med kontroller utan brot. 2.5 % av brotpasientane hadde positiv TG2 samanlikna med 1 % i kontrollgruppa, men forskjellen var ikkje signifikant. Vi konkluderer med at generell screening for cøliaki hos alle brotpasientar ikkje er indisert, men at terskelen for å undersøke ved mistanke om cøliaki bør vere lav.

Den tredje artikkelen belyser om kompleksitet av eit distalt radiusbrot kan seie noko om sannsynet for osteoporose. Vi grupperte radiusbrota ved hjelp av eit klassifikasjonssystem frå vanleg klinisk praksis, og konkluderer med at det ikkje var ein samanheng mellom aukande kompleksitet og større odds for osteoporose.

I den fjerde artikkelen ser vi på faktorar som gir auka risiko for ankelbrot og på plasseringa av brotet. Studien viser at overvekt aukar risiko både for ankelbrot og for instabilitet av ankelbrotet. Osteoporose ga ikkje sikkert auka risiko for ankelbrot.

Konklusjon
Å forstå korleis vanlege medisinske tilstandar som osteoporose, cøliaki og overvekt påverkar brotrisiko er viktig for å kunne identifisere dei med auka risiko, og dermed behandle og førebygge brot. Denne avhandlinga bidreg til auka kunnskap på dette vide forskingsfeltet, og vi håpar den også kan bidra til utviklinga av nye retningslinjer til dagleg nytte for klinikarar.

 

Anja Myhre Hjelle, født 1977, opphavleg frå Måløy, no busett i Førde, gift og har 2 barn. Ho er overlege ved revmatologisk avdeling i Helse Førde, og har sidan 2017 vore 50 % stipendiat ved Universitetet i Bergen, Institutt for Global Helse og Samfunnsmedisin. Avhandlinga baserer seg på data frå FABB-studien, som inkluderte 600 pasientar med brot i ankel og handledd og kontrollar frå det tidlegare Sogn og Fjordane fylke for å undersøke risikofaktorar for beinbrot og osteoporose.

Prøveforelesing:
Tid: 17.6.2021 – 10.15–11.15
Stad: Digitalt møterom

Disputas:
Tid: 17.6.2021 – 12.15–15.00
Stad: Digitalt møterom

 

No opnar Innovasjonsboksen på sjukehuset

/in , /by

– Har du ein god idé eller innspel til problem som kan løysast, og har lyst til å slå av ein prat, så er det berre å stikke innom, seier Gro Rukan, innovasjonsrådgjevar i Helse Førde.

Du har kanskje lurt på kva som skjer i den gamle blomsterbutikken i foajeen på sjukehuset. Her opnar Innovasjonsboksen, for no er det dei gode ideane som skal blomstre!

Her kan tilsette i Helse Førde og andre med gode idear lett slå av ein prat med innovasjonsstaben vår – over ein kopp kaffi. Både små og store idear til nyskaping og forslag til betre måtar å løyse oppgåvene på er velkomne.

– Medarbeidarane er vår viktigaste ressurs når vi skal jobbe med forbetring i Helse Førde. Dei som er nær pasientane og deira pårørande eller som kjenner drifta elles godt, har ofte mange tankar om kva som bør endrast for å gjere kvardagen betre, seier Anne Kristin Kleiven, utviklingsdirektør i Helse Førde.

Anne Kristin Kleiven, utviklingsdirektør i Helse Førde.

Innovasjonsstaben sit vanlegvis på Tefre-kontoret, men no kjem ein av innovasjonsrådgjevarane til å sitje i boksen nokre timar på måndagar og torsdagar.

– Har du ein god idé eller innspel til problem som kan løysast, og har lyst til å slå av ein prat, så er det berre å stikke innom, seier Gro Rukan, innovasjonsrådgjevar i Helse Førde.

 

Sjå video her:

 

Du kan også bruke idemottaket til å melde inn din idé.

Her kan du sjå videoar av nokre av innovasjonsprosjekta Helse Førde er involvert i.

Helse Førde-forskar medforfattar i studie i prestisjetungt tidsskrift

/in /by

Pawel Franciszek Mielnik i Helse Førde er medforfattar av ein studie publisert i JAMA, eit av verdas mest anerkjende medisinske tidsskrift. Studien undersøkte effekten av skreddarsydd behandling med legemiddelet infliximab mot betennelsessjukdommar i ledd, tarm og hud.

Revmatologisk seksjon ved Førde sentralsjukehus har vore deltakar i den kliniske studien NOR-DRUM (The Norwegian Drug Monitoring Study) som blei publisert i JAMA (Journal of the American Medical Association) 4. mai. Dette er eit av verdas mest anerkjende medisinske tidsskrift, og det er sjeldan at norsk forsking vert publisert der. Mindre enn 2 prosent av innsende originalarbeid vert godkjende for publikasjon.

– Det er veldig kjekt. Alle som jobbar ved revmatologisk seksjon har vore involvert i arbeidet, seier Pawel Franciszek Mielnik, seksjonsleiar ved Revmatologisk seksjon, Avdeling for nevrologi, revmatologi og rehabilitering i Helse Førde.

Bak studien ligg eit tverrfagleg forskingssamarbeid mellom sentrale miljø i dei tre kliniske faga gastroenterologi, dermatologi og revmatologi – i tillegg til eit laboratoriemiljø ved Radiumhospitalet. 21 avdelingar frå alle helseregionane i Noreg har vore involvert i studien.

– Den er eit døme på kor viktig det er med godt samarbeid på nasjonalt nivå, seier Mielnik.

Skreddarsydd behandling ikkje nødvendig
Biologiske legemiddel som infliximab dempar aktiviteten i immunsystemet  og vert brukt i behandlinga av mange vanlege kroniske betennelsessjukdommar i ledd, tarm og hud. Det store spørsmålet studien ønskte å svare på var om ein skal gi same dose av infliximab og andre biologiske legemiddel til alle pasientane, eller om ein skal justere dosen basert på legemiddelkonsentrasjonen i blodet (Sokalla Therapeutic Drug Monitoring, TDM) hos kvar enkelt pasient.

Studien set punktum for ein lang debatt både nasjonalt og internasjonalt når det gjeld bruk av TDM i oppstarten av behandling med infliximab. Den viser at slik skreddarsydd behandling ikkje er nødvendig for å oppnå god effekt av infliximab i oppstartsfasen av behandlinga.

Denne første delen av NOR-DRUM-studien har følgt 400 pasientar med kroniske betennelsessjukdommar (revmatoid artritt, psoriasisartritt, spondyloartritt, ulcerøs kolitt, Crohns sykdom eller psoriasis) som starta behandling med infliximab. Dei blei tilfeldig delt inn i to grupper. Den eine gruppa fekk justert dosen i henhold til legemiddelkonsentrasjonen i blodet, medan den andre gruppa fekk standard dosering.  Etter 30 veker hadde like mange i kvar gruppe oppnådd studiens endepunkt som var remisjon (få eller ingen teikn på sjukdomsaktivitet).

Del B av NOR-DRUM-studien undersøker no om slik skreddarsydd behandling er nyttig under vedlikehaldsbehandling med infliximab.

 

Les artikkelen her:
Effect of Therapeutic Drug Monitoring vs Standard Therapy During Infliximab Induction on Disease Remission in Patients With Chronic Immune-Mediated Inflammatory Diseases: A Randomized Clinical Trial

 

Om NOR-DRUM-studien

  • Leia frå Diakonhjemmet Sykehus
  • NOR-DRUM del A er ein randomisert, klinisk multisenterstudie av pasientar med immunologiske sjukdommar i ledd, tarm og hud som startar behandling med legemiddelet infliximab
  • Studien er den første randomiserte kontrollerte studien på dette feltet
  • Målet med studien var å undersøke om ein individualisert behandlingsstrategi basert på regelmessige målingar av konsentrasjon av infliximab i blodet ga betre effekt av behandlinga målt i andel pasientar med god respons (remisjon) etter 30 vekers behandling
  • Studien er finansiert gjennom forskingsmidlar frå Klinisk behandlingsforskning (KLINBEFORSK) og Helse Sør-Øst

Kjelde: Pressemelding, Diakonhjemmet Sykehus

I starten var ho den einaste stomisjukepleiaren i regionen. No utviklar ho verdas første tilbakemeldingssystem for stomiopererte

/in , /by

Kirsten Lerum Indrebø utviklar ein ny metode for måling av meistring, helse og livskvalitet for stomiopererte. Dette skal gjere konsultasjonar betre for pasientar og sjukepleiarar.

– Pasientane er veldig nøgde og seier at systemet gjer at dei kan ta opp ting dei ikkje visste dei kunne snakke om eller som er vanskeleg å få fram.

Det seier Kirsten Lerum Indrebø, stomi- og kontinenssjukepleiar i Helse Førde og stipendiat ved Høgskulen på Vestlandet.

Som ein del av doktorgradsprosjektet hennar, utviklar ho ein ny metode for å følgje opp stomiopererte. Før time i poliklinikk får pasienten tilsendt ei lenke til eit elektronisk spørjeskjema i eit klinisk tilbakemeldingssystem, som er digitale verktøy der pasientar gir informasjon som kan nyttast i behandlinga.

– Her svarar dei på kor stor utfordring dei opplever innanfor ulike tema. Sjukepleiaren kan sjå svara før timen og nytte dei som støtte i samtalen med pasienten, seier ho.

I etterkant kan pasienten gje tilbakemelding om korleis dei opplevde konsultasjonen.

Betre persontilpassa rettleiing
– Hensikta er å få pasienten si stemme betre fram og at tema som lett kan bli oversett av sjukepleiarane eller underrapportert frå pasienten blir sett på dagsorden. Det pasienten rapporterer som viktigast blir dermed diskutert først i konsultasjonen, fortel Indrebø.

Dette gir betre persontilpassa rettleiing og betre meistring for dei som lever med stomi.

Sjukepleiarane får eit meir presist innblikk i kva pasienten sine utfordringar er og kan dermed rettleie pasienten betre.

– Ein får òg fram data som kan brukast til forsking. Dette kan vere aktuelt for til dømes studentar som skal ta mastergrad i stomi- og kontinens-sjukepleie, seier ho.

Indrebø fortel at sjukepleiarane får eit meir presist innblikk i kva pasienten sine utfordringar er og kan dermed rettleie pasienten betre.

Første i verda
Ideen til systemet har kome gradvis medan ho har jobba som stomisjukepleiar.

– Vi sakna eit instrument som kunne gi pasienten endå betre nytte av konsultasjonane, så har vegen blitt til undervegs, fortel ho.

Tidlegare har ein berre brukt slike skjema innan forsking. Metoden ho utviklar er det første i verda som er aktivt i bruk i sjølve pasientbehandlinga innan stomiomsorg. Systemet er eit liknande konsept som tilbakemeldingssystemet Norse, som også har utspring i Helse Førde.

Arbeidet med å innføre systemet starta hausten 2017 då dei begynte å bruke spørjeskjema for alle stomiopererte som gjekk i poliklinisk oppfølging på Førde sentralsjukehus.

Stor interesse
Indrebø fortel at det er stor interesse for å implementere systemet i resten av Helse Vest. Til dette arbeidet har prosjektet søkt Helse Vest sine innovasjonsmidlar.

– Det vi gjer i Førde er ei pilotutprøving for å gjere konseptet betre. Vi gjer testar og ser om spørjeskjemaa fungerer slik som vi har tenkt, seier ho.

Ambisjonen lengre fram i tid er å få systemet bredda til heile Norge, noko som vil vere til god hjelp for dei om lag 20 000 i Noreg med ulike former for uro- eller tarmstomi.

Første stomi-sjukepleiaren i Sogn og Fjordane
Indrebø var ferdig utdanna sjukepleiar i 1982 og har lang klinisk erfaring, hovudsakleg frå kirurgisk avdeling på Førde sentralsjukehus, der ho også var avdelingssjukepleier i sju år.

I 1998 starta ho opp stomiklinikk ved Førde Medikal, og i 2000 starta ho opp Stomiklinikken ved Kirurgisk poliklinikk på sjukehuset. Ho har vore ein pådrivar for å bygge opp fagmiljøet der.

– Stomiklinikken har vakse og utvikla seg frå då eg var der ein dag i veka, til at vi no er tre sjukepleiarar som kvar av oss arbeider 1-3 dagar per veke. Sidan eg i mange år var den einaste i Sogn og Fjordane med denne utdanninga, så har eg heile vegen vore opptatt av å halde meg oppdatert og vidareutdanne meg, fortel ho.

Ho har teke vidareutdanningar i lindrande behandling, rettleiing av studentar og i stomisjukepleie. I tillegg har ho master i sjukepleievitskap ved UiB.

– Kirurgisk avdeling si velvilje opp gjennom åra til å støtte meg økonomisk og gi meg permisjon til fagleg oppdatering har vore særs viktig, seier ho.

Her er døme på informasjon stomi- og kontinenssjukepleiarane får opp på skjermen sin.


Finansiert av Norsk Sjukepleiarforbund.
Doktorgradsprosjektet er finanisert av Norsk Sjukepleiarforbund. Dei deler ut få stipend, så å få stipend herfrå heng høgt. Indrebø var ein av 14 søkarar og var den einaste som fekk tilslag.

– Doktorgradsprosjektet har to delar. Det eine går ut på å implementere systemet i klinikken og det andre er å forske på om kvaliteten på spørjeskjemaa er gode nok, seier ho.

Så langt har ho og medforfattarar publisert fire forskingsartiklar i samband med prosjektet, som er rettleia av John Roger Andersen, professor i sjukepleievitskap ved Høgskulen på Vestlandet og forskingskoordinator i Helse Førde.

– Forskings- og innovasjonsavdelinga og John Roger har hatt ei viktig rolle i dette arbeidet. Utan dette samarbeidet hadde nok ikkje dette prosjektet vore starta, seier Indrebø.

Marit Solheim, forskingsleiar ved Helseforsking Sogn og Fjordane, meiner dette er eit viktig prosjekt.

–  Kirsten har hatt og har stor betyding for å byggje gode tenester til pasientgruppa og for stomisjukepleiemiljøet, både her i regionen og nasjonalt. Prosjektet hennar inneber både forsking og innovasjon, og er forbilledleg med tanke på å kunne utvikle og implementere kunnskapsbasert praksis, seier Solheim.

Aktiv i fagmiljøet
Indrebø har i mange år vore særs aktiv i fagmiljøet innan stomi- og kontinenssjukepleie.

– Stomi- og kontinenssjukepleiarar, spesielt i Helse Vest-regionen, har vore viktige diskusjonspartar gjennom mange år, seier ho.

Ho har vore leiar for Norsk Sjukepleiarforbund si nasjonale faggruppe av sjukepleiarar i stomiomsorg, og er òg medforfattar for det elektroniske prosedyreverket (VAR Healthcare) for stomi og til dels også for gastrostomi. I tillegg har ho vore med på å utvikle anbefalinga for oppfølging av stomiopererte i Noreg, som var publisert i 2020 og som no blir omsett til engelsk og kjem ut internasjonalt.

Ho har lenge vore involvert i undervisning for vidareutdanninga til stomi- og kontinenssjukepleiarar, og har vore medforfattar på fleire lærebøker og informasjonsmateriell om stomi og inkontinens.

I 2017 vart ho tildelt Helse Førde sin Kvalitetspris for arbeidet hennar med forbetring av kvaliteten på tenestene til stomiopererte pasientar.

Doktorgradsprosjektet skal vere ferdig i løpet av 2022.

 

 

Er du tilsett i Helse Førde og er interessert i å forske? Då kan du ta kontakt med Seksjon for forsking og innovasjon. Sjå også framgangsmåte for forsking i Helse Førde. Er du tilsett på Høgskulen? Ta kontakt med forskingsgruppeleiar eller din leiar.

 

Har du ein idé til innovasjon? Då kan du sende inn idéen til idémottaket. Du kan også ta kontakt med Gro Rukan, tlf: 91321392.

Ny forsking: Kognitiv åtferdsterapi for barn og ungdom med åtferdsforstyrring og ADHD effektiv i vanleg behandling

/in /by

Ein ny meta-analyse viser at terapiforma har stor effekt i vanleg behandling, at dei aller fleste fullførte behandlinga, og at terapiforma var like effektiv i vanleg behandling som under behandling i forskingsprosjekt.

–  Resultata er oppløftande og viser også at behandlinga er effektiv uavhengig av om den skjer individuelt eller i gruppe. I tillegg fann vi at den er effektiv både om det er barna, deira foreldre, eller begge som deltek, og med ulik grad av involvering frå foreldre.

Det seier Eili N. Riise, PhD og psykologspesialist i Helse Førde.

Saman med Gro Janne H. Wergeland, Urdur Njardvik og Lars-Göran Öst står ho bak ein meta-analyse publisert i Clinical Psychology Review. Der undersøker dei effektiviteten av kognitiv åtferdsterapeutiske (KAT) behandlingsprogram for ADHD og åtferdsforstyrring (CD og ODD) hjå barn og ungdom i vanleg poliklinisk behandling.

– KAT-behandling som har vist seg å vere effektiv inkluderer program for foreldre og lærarar og program som jobbar med barn si evne til sjølvkontroll og problemløysing, seier Riise.

Effekt i vanleg behandling
Mesteparten av forskinga på behandlingsmetodane og mesteparten av belegget for at dei fungerer mot desse lidingane kjem frå studiar frå spesialiserte forskingsmiljø. Der undersøker ein kor effektive behandlingane er under «ideelle» omstende.

I desse studiane er det strenge metodiske prosedyrar og strenge kriterium for kven som kan vere med i behandlinga. Terapeutane er ekspertar på behandlingsmetoden og kan bruke mykje tid på å behandle akkurat desse lidingane. Pasientar som har andre diagnosar i tillegg, som for eksempel depresjon, vert vanlegvis ikkje tekne med i slike forskingsprosjekt. I tillegg vert pasientane vanlegvis rekruttert gjennom annonser.

Dette skil seg frå behandling i det verkelege liv på mange måtar. På grunn av desse forskjellane, har det vore usikkert om den store effekten ein ser ved behandling av desse lidingane med kognitiv åtferdsterapi under «ideelle» omstende også er til stede ved vanleg behandling.

Derfor har Riise og medforfattarane undersøkt 51 studiar som nettopp undersøker kor effektiv terapiforma er i vanleg behandling i poliklinikk, der behandlarane har mange pasientar og behandlar mange forskjellige type lidingar. I tillegg blei barn og unge i desse studiane tilvist til den aktuelle klinikken på vanleg måte, det vil seie at dei ikkje blei rekruttert til eit forskingsprosjekt. Behandlarane var mellom anna psykologar og sosialarbeidarar.

Like god effekt
Etter å ha samanlikna resultata frå begge typar studiar, finn dei at behandlinga er like effektiv i «den verkelege verda» som i studiane der behandling blei gitt under ideelle omstende.

– Funna frå vår metaanalyse syner at det er god grunn til å forvente at behandlinga har like god effekt når den vert implementert i vanleg klinisk praksis, seier ho.

Resultata viser også at over halvparten av pasientane var betre då dei kom til oppfølgingstime og at pasientar og familien opplever behandlinga som noko det er greitt å vere med på.

– Med god opplæring i metoden og om metoden vert gjennomført som tilrådd, så vil behandlinga gje like god effekt på ein vanleg poliklinikk som ved ein «ekspertklinikk» og god behandling kan bli tilbydd lokalt, seier ho.

Viktig med gode behandlingsmetodar
Lidingane er blant dei vanlegaste årsakene til at barn og unge treng psykiske helsetenester. Lidingane er karakterisert av aggresjonsproblem, svekka impulskontroll og regelbrytande åtferd. Barn med desse lidingane strevar ofte med å fungere fagleg og sosialt. Dei har også auka risiko for vanskar seinare i livet, som emosjonelle vanskar, arbeidsledigheit, kriminalitet eller økonomiske problem.

– Difor er det viktig at vi har gode behandlingsmetodar for desse lidingane. Metaanalysen vår støttar effekten av KAT-program i vanleg klinisk praksis og syner at slik behandling bør vere ein del av behandlingstilbodet for barn og ungdom, fortel ho.

Ho legg til at det er viktig å understreke at ADHD er klassifisert som ei nevroutviklingsforstyrrelse medan åtferdsforstyrringar ikkje er det.

– Likevel har lidingane nokre fellestrekk som gjer at barn med slike problem kan ha nytte av den same type behandling, seier ho.

Effektivt for ein rekkje psykiske lidingar
Saman med Gro Janne Wergeland og Lars-Göran Öst, har Riise også nyleg publisert ei tilsvarande meta-analyse av studiar av KAT sin effektivitet i ordinær klinisk praksis på internaliserande lidingar hjå barn og ungdom. Dette omfattar angstlidingar, tvangsliding (OCD), post-traumatisk stressliding og depresjonslidingar. Også for dei internaliserande lidingane var det lik effekt i klinisk behandling som i studiar gjort under ideelle omstende.

– Saman syner dei to oppsummeringane at det er god grunn til å tru at kognitiv åtferdsterapi er effektivt for ei rekkje psykiske lidingar hjå barn og unge, også når behandlinga føregår i vanleg klinisk praksis, seier ho.

Begge studiane er fritt tilgjengelege, og du kan lese dei her:

Riise, Wergeland, Njardvik & Öst: Cognitive behavior therapy for externalizing disorders in children and adolescents in routine clinical care: A systematic review and meta-analysis

Wergeland, Riise & Öst: Cognitive behavior therapy for internalizing disorders in children and adolescents in routine clinical care: A systematic review and meta-analysis